Zo werd er gesproken over een vermeend kritisch rapport over de opslag van CO2 onder Barendrecht. De opsteller van dit rapport, de heer Van de Gaag zou gecensureerd zijn, waarna het rapport ook nog is achtergehouden voor de Tweede Kamer. Als de opdrachtgevers, het ministerie van Economische Zaken en de Universiteit Utrecht, hierover waren benaderd, was ook de andere kant van het verhaal bekend geweest. Het rapport was tijdens het filmen van de documentaire niet eens af. Van onder de pet houden kan dus geen sprake zijn. Ook de suggestie van censuur is verre van correct. De betreffende onderzoeker hield zich niet aan de onderzoeksopdracht, te weten screeningscriteria voor CO2 opslaglocaties. Als je aan een makelaar vraagt de zoekcriteria voor je nieuwe huis te analyseren en deze vervolgens terug komt met een voorstel voor een verbouwing van een huis dat hij wel geschikt vindt, is simpelweg niet voldaan aan de opdracht. Dan is het toch niet gek om er op te wijzen dat er geen relatie is met de onderzoeksopdracht.
Wat niet weg neemt dat de verbouwingsvoorstellen best interessant kunnen zijn. Deze discussie was interessant geweest voor de bewoners van Barendrecht. De betreffende onderzoeker stelt namelijk een andere methode van CO2 injectie voor in Barendrecht. Niet zozeer omdat hij zich zorgen maakt over de veiligheid maar vanwege de kosten.

Een tweede gemiste kans is het beeld van CO2 als een verstikkende deken. Dit werd geïllustreerd door gerespecteerd collega Krijn de Jong, een briljant wetenschapper op het gebied van katalyse, maar geen expert op het gebied van veiligheidsstudies. In het laboratorium met veiligheidsbril goot deze wetenschapper een beetje CO2 uit en liet zien dat je daarmee brandende kaarsjes kan uitmaken. Deze werking van een CO2 brandblusser toonde volgens hem aan dat er bij windstil weer dramatische gevolgen zouden zijn en dat dit in scenario in Barendrecht niet onderzocht zou zijn. Een kritische journalist had echter doorgevraagd naar de relatie met Barendrecht en had geconcludeerd dat dit wel degelijk onderwerp van onderzoek was geweest. Dan was ook onmiddellijk duidelijk geweest dat in het proefje CO2 bij lage druk werd gebruikt in plaats van de CO2 bij hoge druk, zoals die bij Barendrecht gebruikt wordt. CO2 bij hoge druk zal bij lekkage met hoge snelheid naar buiten spuiten en door de turbulentie met lucht vermengd worden, waardoor de concentratie afneemt. Is dat een garantie voor absolute veiligheid? Vast niet, maar ik ben geen expert op dit vakgebied. Die experts zijn er overigens wel en daarom had ik graag een deskundige op het gebied van verspreidingsmodellen van CO2 gezien, die kon ingaan op de zin of onzin van het proefje. En die kon uitleggen hoe het kan dat er op fietsafstand in Pernis dag in dag uit, in weer en wind tonnen pure CO2 uit de schoorsteen komt zonder risico's voor de volksgezondheid maar wel voor klimaatverandering.

Net als de wetenschap heeft de journalistiek, zeker de onderzoekjournalistiek, de taak om de waarheid te vinden. Ik had daarom scherpe analyses verwacht over bijvoorbeeld de hoge kosten van CO2 afvang en opslag. Dat bleef nu als los eindje hangen, nadat het aan het eind nog even werd aangestipt door Krijn de Jong. In hoeverre kunnen de kosten omlaag? Moeten we deze technologie verplichten en zoekt de industrie zelf maar naar de oplossing? Of wellicht nog fundamentelere vraag wat is het nut en noodzaak van CO2 opslag? Zembla-redactie, ik daag jullie uit!

Sander van Egmond is werkzaam bij het Utrecht Centrum voor Energieonderzoek van de Universiteit Utrecht